magistral neft kəməri, Толковый словарь нефтяных терминов. Obastan - онлайн словари, справочники и энциклопедии.

Drujba neft kəməri

Drujba neft kəməri — Dünyadakı magistral neft boru kəmərləri sistemindəki ən böyüyüdür. 1960-cı illərdə SSRİ "Lengazspetsstroy" müəssisəsi tərəfindən Volqa-Ural neft və qaz bölgəsindən neftin Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının sosialist ölkələrinə çatdırılması üçün qurulmuşdur: Macarıstan, Çexoslovakiya, Polşa və Şərqi Avropada yerləşən Almaniya Demokratik Respublikası. Boru kəməri marşrutu Samaradan Bryanska, oradan Mozira qədər uzanır, sonra iki hissəyə bölünür: şimal (Belarus, Polşa, Almaniya, Latviya və Litva ərazisi boyunca) və cənub (Ukrayna, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan və Xorvatiya ərazisi boyunca). Sistemə 8900 km boru kəməri (bunun 3900 km-i Rusiyada), 46 nasos stansiyası, 38 aralıq nasos stansiyası daxildir. Ümumilikdə neft kəməri və anbar təsərrüfatlarında 1,5 milyon m³ neft vardır. Hər il "uzaq xaric" ölkələrinə 66,5 milyon ton , o cümlədən şimal budağı ilə 49,8 milyon ton ixrac olunur. Boru kəmərini Rusiyanın "Transneft" (daha doğrusu, "Transneft Drujba" ASC-nin strukturu)və Slovakiyanın "Transpetrol" şirkəti tərəfindən idarə olunur. Transneft Drujba ASC, həmçinin Baltik dənizindəki Rusiya dəniz limanları ilə Drujbanı birləşdirən Baltik Nəqliyyat Sistemi-II üzrədə fəaliyyət göstərir. 9 fevral 2012-ci ildə Oleg Valentinoviç Bogomolov "Transneft Drujba" ASC-nin baş direktoru təyin edilmişdir. == Tarixi == Boru kəmərinin inşasına 10 dekabr 1960-cı ildə başlanıldı, Əlmət inşaatın başlanğıc nöqtəsi oldu.

Bakı-Batum neft kəməri

Bakı-Batum neft kəməri — Azərbaycan neftini Qara dəniz sahilinə nəql edən boru kəməri. == Tarixi == Bakı - Batum neft kəməri layihəsi ilk dəfə XIX əsrin 70-ci illərində irəli sürülmüşdü. Əsrin son onilliklərində xaricə ixrac olunan başlıca neft məhsulu ağ neft olduğundan, 1896-cı ildə Bakıdan Batuma məhz ağ neft nəql etmək üçün neft kəmərinin inşası qərara alındı. Mühəndis V.Q.Şuxovun layihəsi əsasında bu boru kəməri hissə-hissə 10 il ərzində çəkildi və 1907-ci il martın 26-da istifadəyə verildi. Boru kəmərinin inşasına və istismarına Cənubi Qafqaz dəmir yolu idarəsi rəhbərlik edirdi. Ümumi uzunluğu 839,36 verst olan Bakı-Batum magistral boru kəmərinə 16 ötürücü stansiya xidmət edirdi. Boruların diametri 8 düymə, divarlarının qalınlığı 4 mm idi. Borularda təzyiqin 50 atmosferə qədər olması nəzərdə tutulurdu. Boru kəməri ilə gündə 240 min pud, il ərzində isə 60 milyon pud kerosin nəql oluna bilərdi. == Ümumi məlumat == Rusiya hökuməti o dövrdə ən uzun boru kəməri olan bu nəhəng texniki kompleksin inşasına 21046 min rubl xərcləmişdi.

Bakı-Novorossiysk neft kəməri

Bakı-Novorossiysk neft kəməri — Xəzər dənizi neftini Qara dəniz sahilində yerləşən Rusiya limanı Novorossiyskə daşımaq üçün nəzərdə tutulan neft kəməri, Şimal marşrutu. == Haqqında == Bakı-Novorossiysk neft kəmərinin ümumi uzunluğu 1347 km, o cümlədən: - Azərbaycan hissəsi 231 km; - Rusiya hissəsi 1116 km (1983-cü ildə tikilmiş, 1995-1996-cı illərdə ABƏŞ və ARDNŞ tərəfindən hərəkət istiqaməti dəyişdirilmişdir).Kəmərin maksimum ötürmə qabiliyyəti gündə 105 min bareldir.Borunun diametri - 720 mm., nasos stansiyalarının miqdarı 12. Maksimal daşıma qabiliyyəti ildə 6 mln. ton. Daşıma qabiliyyətini ildə 17 mln. tona qədər artırma ehtimalı var. Neft kəmərinin hərəkət istiqamətinin dəyişdirilməsi ilə bağlı 60 mln. dollarlıq iş görülmüşdür. (Azərbaycan Respublikasının ərazisində) Marşrut Sənqəçal neft terminalından başlanır. Terminalın qiyməti - 72 mln.

Bakı-Supsa neft kəməri

Bakı-Supsa neft kəməri (Qərb İxrac Boru Kəməri) - Xəzərin Azərbaycan sektorunda hasil edilən neftin Gürcüstandan keçməklə dünya bazarlarına nəqlini həyata keçirir. Xam neft Gürcüstanın Supsa terminalında tankerlərə yüklənərək Bosfor boğazından keçməklə Avropa bazarlarına yola salınır. Uzunluğu 833 kilometr olan QİBK Səngəçal terminalından başlayaraq Gürcüstan sahilindəki Supsa terminalına qədər uzanır. Diametri 530 mm olan kəmər 1997-1998-ci illər ərzində tikilmişdir. Bu xətt üzrə boruların doldurulmasına 1998-ci ilin dekabrında başlanmış və 1999-cu ilin martına qədər davam etmişdir. Supsada ilk dəfə neft 1999-cu il aprelin 8-də gəmilərə yüklənmişdir. QİBK obyektlərinə 3-ü Azərbaycanda, 3-ü Gürcüstanda olmaqla 6 nasos stansiyası, 2 təzyiqazaltma stansiyası (hər ikisi Gürcüstandadır), 1 ərzinburaxma stansiyası (Azərbaycanda) aiddir. QİBK Supsada 4 rezervuara malikdir. Rezervuarların ümumi həcmi 1 milyon bareldir. Kəmərin gəmiyükləmə qabiliyyəti 600 000 bareldən 1 milyon barelə qədərdir.

Bakı - Batum neft kəməri

Bakı-Batum neft kəməri — Azərbaycan neftini Qara dəniz sahilinə nəql edən boru kəməri. == Tarixi == Bakı - Batum neft kəməri layihəsi ilk dəfə XIX əsrin 70-ci illərində irəli sürülmüşdü. Əsrin son onilliklərində xaricə ixrac olunan başlıca neft məhsulu ağ neft olduğundan, 1896-cı ildə Bakıdan Batuma məhz ağ neft nəql etmək üçün neft kəmərinin inşası qərara alındı. Mühəndis V.Q.Şuxovun layihəsi əsasında bu boru kəməri hissə-hissə 10 il ərzində çəkildi və 1907-ci il martın 26-da istifadəyə verildi. Boru kəmərinin inşasına və istismarına Cənubi Qafqaz dəmir yolu idarəsi rəhbərlik edirdi. Ümumi uzunluğu 839,36 verst olan Bakı-Batum magistral boru kəmərinə 16 ötürücü stansiya xidmət edirdi. Boruların diametri 8 düymə, divarlarının qalınlığı 4 mm idi. Borularda təzyiqin 50 atmosferə qədər olması nəzərdə tutulurdu. Boru kəməri ilə gündə 240 min pud, il ərzində isə 60 milyon pud kerosin nəql oluna bilərdi. == Ümumi məlumat == Rusiya hökuməti o dövrdə ən uzun boru kəməri olan bu nəhəng texniki kompleksin inşasına 21046 min rubl xərcləmişdi.

Bakı–Supsa neft kəməri

Bakı-Supsa neft kəməri (Qərb İxrac Boru Kəməri) - Xəzərin Azərbaycan sektorunda hasil edilən neftin Gürcüstandan keçməklə dünya bazarlarına nəqlini həyata keçirir. Xam neft Gürcüstanın Supsa terminalında tankerlərə yüklənərək Bosfor boğazından keçməklə Avropa bazarlarına yola salınır. Uzunluğu 833 kilometr olan QİBK Səngəçal terminalından başlayaraq Gürcüstan sahilindəki Supsa terminalına qədər uzanır. Diametri 530 mm olan kəmər 1997-1998-ci illər ərzində tikilmişdir. Bu xətt üzrə boruların doldurulmasına 1998-ci ilin dekabrında başlanmış və 1999-cu ilin martına qədər davam etmişdir. Supsada ilk dəfə neft 1999-cu il aprelin 8-də gəmilərə yüklənmişdir. QİBK obyektlərinə 3-ü Azərbaycanda, 3-ü Gürcüstanda olmaqla 6 nasos stansiyası, 2 təzyiqazaltma stansiyası (hər ikisi Gürcüstandadır), 1 ərzinburaxma stansiyası (Azərbaycanda) aiddir. QİBK Supsada 4 rezervuara malikdir. Rezervuarların ümumi həcmi 1 milyon bareldir. Kəmərin gəmiyükləmə qabiliyyəti 600 000 bareldən 1 milyon barelə qədərdir.

Kirkuk-Ceyhan neft kəməri

Kərkük-Ceyhan neft kəməri (İraq-Türkiyə neft nəqledici) — 970 kilometr neft nəqli, Kərküklə Ceyhanı birləşdirən İraqın ən böyük neft nəql etmə sistemi. == Texniki təsvir == Neftin ötürülməsi diametri 1, 170 və 1,020 millimetr olan 2 boru ilə həyata keçirilir. Neft nəqletmə qabiliyyəti gün ərzində 1,100 və 500 min barel təşkil edir. Neft nəqli qurğuların ötürmə qabiliyyətinə uyğun tam gücdə istifadə edilmir. 2013-cü ildə Nasos stansiyasında işlərdən sonra İraqın şimalında onunla ötürülən neftin həcmində artım müşahidə olunmuşdur. Belə ki, bu rəqəm 300 dən 500-600 min barelə qədər yüksəlmişdir.Bir çox yerlərdə borular əsaslı təmirə ehtiyac duyur. 2003-cü ildə İraq tərəfdən neft nəqli çoxsaylı sabotaj hərəkətlərinə görə çətinləşdi.2009-cu il 26 oktyabr tarixində Mosul ətrafında borularda problem yarandı.2015-ci il iyul ayının 29-da Türkiyədən 18 km sərhəddə boruların bir hissəsi partladıldı. Sonuncu hadisənin məsuliyyətini PKK öz üzərinə götürdü, baxmayaraq ki, maliyyə baxımından ziyan görən tərəf Kürdistan regional idarəçiliyi oldu. Bu zərər $250 milyon məbləğində dəyərləndirilirdi. == Həmçinin bax == Bakı-Novorossiysk neft kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri Boru kəməri nəqliyyatı Samsun-Ceyhan neft kəməri Bakı-Supsa neft kəməri Bakı-Novo-Filya qaz kəməri == Xarici keçidlər == Kərkük-Ceyhan neft kəməri partladılıb İraq ölkənin şimal bölgələrindən Kərkük-Ceyhan neft kəməri ilə neft ixracını bərpa etmişdir.

Kərkük-Ceyhan neft kəməri

Kərkük-Ceyhan neft kəməri (İraq-Türkiyə neft nəqledici) — 970 kilometr neft nəqli, Kərküklə Ceyhanı birləşdirən İraqın ən böyük neft nəql etmə sistemi. == Texniki təsvir == Neftin ötürülməsi diametri 1, 170 və 1,020 millimetr olan 2 boru ilə həyata keçirilir. Neft nəqletmə qabiliyyəti gün ərzində 1,100 və 500 min barel təşkil edir. Neft nəqli qurğuların ötürmə qabiliyyətinə uyğun tam gücdə istifadə edilmir. 2013-cü ildə Nasos stansiyasında işlərdən sonra İraqın şimalında onunla ötürülən neftin həcmində artım müşahidə olunmuşdur. Belə ki, bu rəqəm 300 dən 500-600 min barelə qədər yüksəlmişdir.Bir çox yerlərdə borular əsaslı təmirə ehtiyac duyur. 2003-cü ildə İraq tərəfdən neft nəqli çoxsaylı sabotaj hərəkətlərinə görə çətinləşdi.2009-cu il 26 oktyabr tarixində Mosul ətrafında borularda problem yarandı.2015-ci il iyul ayının 29-da Türkiyədən 18 km sərhəddə boruların bir hissəsi partladıldı. Sonuncu hadisənin məsuliyyətini PKK öz üzərinə götürdü, baxmayaraq ki, maliyyə baxımından ziyan görən tərəf Kürdistan regional idarəçiliyi oldu. Bu zərər $250 milyon məbləğində dəyərləndirilirdi. == Həmçinin bax == Bakı-Novorossiysk neft kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri Boru kəməri nəqliyyatı Samsun-Ceyhan neft kəməri Bakı-Supsa neft kəməri Bakı-Novo-Filya qaz kəməri == Xarici keçidlər == Kərkük-Ceyhan neft kəməri partladılıb İraq ölkənin şimal bölgələrindən Kərkük-Ceyhan neft kəməri ilə neft ixracını bərpa etmişdir.

Odessa - Bordı neft kəməri

Odessa - Bordı neft kəməri — 2001-ci ildə Qara dənizdəki Odessa şəhəri ilə Lvov vilayətinin Brodı şəhəri arasında tikilmiş və Drujba neft kəməri ilə birləşdirilən kəmər. İstismar uzunluğu - 667 km, layihə gücü - ildə 14,5 milyon ton neft təşkil edir. == Layihənin tarixi == Bu layihə Xəzər və Qazaxıstan neftini Türkiyə boğazlarından yan keçməklə Odessa yaxınlığındakı Yujnı limanından Şərqi və Mərkəzi Avropanın neftayırma zavodlarına, Qdansk limanı vasitəsilə isə Şimali Avropaya nəql etməli idi. Neft kəməri 1996-2002-ci illərdə tikilib. Tikintinin dəyəri 453 milyon dollar olur. Ehtimal edilirdi ki, sonradan Broddan Polşanın Plokka şəhərinə bir boru xətti çəkiləcək. Bu boru xətti artıq neft kəməri ilə Qdanska birləşdirilir. Lakin 2002-2004-cü illərdə Odessa-Brodı neft kəmərində işlər durur, səbəb isə Ukrayna hökumətinin Xəzər dənizində fəaliyyət göstərən neft şirkətlərindən onun xammalla yüklənməsinə zəmanət almaması idi. Rusiya Aralıq dənizi limanlarına öz neftinin tədarükü üçün bu xətdən əks rejimdə istifadə etməyə çalışırdı. 2004-cü il avqustun 18-də Rusiya və Ukrayna uzunmüddətli neft tranziti sazişi imzalayır və bu müqaviləyə əsasən, Drujba boru kəmərindən neft Ukraynanın Yujnı limanının terminallarına çatdırılmalı idi.

Samsun-Ceyhan neft kəməri

Samsun-Ceyhan neft kəməri Samsun ilə Ceyhan arasında yaradılması istənilən neft kəməri. Qazaxıstan və Azərbaycandan gələcək nefti boğazlardan keçirtmədən Aralıq dənizinə endirmək hədəf alınıb.Hal-hazırda Samsun ilə Rusiya arasında Qaradənizin altından bir təbii qaz boru xətti (Mavi axın) keçir. Türkiyə bu xəttə paralel bir digər təbii qaz xətti daha istəyir. Ancaq bəzi alimlər Rusiyaya asılılığı daha çox artıracağı səbəbi ilə Rusiya ilə yeni layihələrdə təmkinli olmaq lazım olduğunu deyir. Bu xəttin daha əvvəldən başlanğıc nöqtəsi Samsun olarak müəyyən etdi, lakin layihəni tətbiq edəcək olan firma xəttin başlanğıc nöqtəsini Samsundan Ünyeyə sürüşdürülmüşdür.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri

Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xətti — Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən Azəri-Çıraq-Günəşli, Şahdəniz yataqlarından Türkiyənin Ceyhan limanına, oradan Aralıq dənizi vasitəsilə Avropa bazarlarına nəqli kəməri.Bundan əlavə, Türkmənistandan gələn xam neft də bu boru kəməri ilə nəql edilir və 2013-cü ilin oktyabr ayından etibarən Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri şirkəti (BTC Co) Qazaxıstanda hasil edilən Tengiz xam neftinin bir hissəsini də BTC boru kəməri vasitəsilə nəql etdirməyə başladı. Bütün Xəzər regionu üzrə strateji əhəmiyyətə malik olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəmərinin işə salınması üçün intensiv işlər həyata keçirilmişdir. BTC boru kəməri regionda hasil edilən getdikcə artan neft həcmini dünya bazarlarına nəql etməyə imkan verir, çoxşaxəli beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın inkişafını və bu sahədə Azərbaycanın uzun müddətli maraqlarını dəstəkləyir.Uzunluğu 1768 kilometr olan xəttin Azərbaycandan (443 km), Gürcüstandan (249 km) və Türkiyədən (1076 km) keçir. Boru xəttinin diametri Azərbaycan və Türkiyə daxilində 42 düym (106,68 santimetr), Gürcüstanda isə 46 düymdür (116,84 santimetr). Türkiyədə Ceyhan Dəniz Terminalına doğru son hissəsində boru xəttinin diametri azalaraq 34 düyməyə (86,36 santimetr) enir. 1994-cü ilin sentyabr ayında Bakıda Azərbaycanın Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın 11 böyük neft şirkəti arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının istifadə edilməsi barədə "Əsrin müqaviləsi" adlanan müqavilə imzalandı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xəttidən sonra Azərbaycanda və Qafqazda ən böyük layihə Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti dəmiryolu layihəsidir. == Tarixi == Bakı-Tbilisi-Ceyhan ilə əlaqədar ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri 1999-cu il noyabr ayının 18-də İstanbulda keçirilən Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) konfransında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstan Respublikası və Türkiyə Cümhuriyyətinin o zamankı Prezidentləri Eduard Şevardnadze və Süleyman Dəmirəlin iştirakı ilə "Xam Neftin Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəməri vasitəsilə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazilərindən nəql edilməsi" haqqında saziş imzalanmışdır. 2006-cı ilin iyun ayından istismara verilən BTC boru kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri Şirkəti (BTC Co) tərəfindən tikilib. BTC boru kəmərinin Azərbaycan və Gürcüstan ərazilərində yerləşən hissələrinin operatoru BTC Co.-nun səhmdarları adından BP, Türkiyədə yerləşən hissəsinin operatoru isə BOTAŞ International Limited (BIL) şirkətidir.

Bakı–Tbilisi–Ceyhan neft kəməri

Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xətti — Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən Azəri-Çıraq-Günəşli, Şahdəniz yataqlarından Türkiyənin Ceyhan limanına, oradan Aralıq dənizi vasitəsilə Avropa bazarlarına nəqli kəməri.Bundan əlavə, Türkmənistandan gələn xam neft də bu boru kəməri ilə nəql edilir və 2013-cü ilin oktyabr ayından etibarən Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri şirkəti (BTC Co) Qazaxıstanda hasil edilən Tengiz xam neftinin bir hissəsini də BTC boru kəməri vasitəsilə nəql etdirməyə başladı. Bütün Xəzər regionu üzrə strateji əhəmiyyətə malik olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəmərinin işə salınması üçün intensiv işlər həyata keçirilmişdir. BTC boru kəməri regionda hasil edilən getdikcə artan neft həcmini dünya bazarlarına nəql etməyə imkan verir, çoxşaxəli beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın inkişafını və bu sahədə Azərbaycanın uzun müddətli maraqlarını dəstəkləyir.Uzunluğu 1768 kilometr olan xəttin Azərbaycandan (443 km), Gürcüstandan (249 km) və Türkiyədən (1076 km) keçir. Boru xəttinin diametri Azərbaycan və Türkiyə daxilində 42 düym (106,68 santimetr), Gürcüstanda isə 46 düymdür (116,84 santimetr). Türkiyədə Ceyhan Dəniz Terminalına doğru son hissəsində boru xəttinin diametri azalaraq 34 düyməyə (86,36 santimetr) enir. 1994-cü ilin sentyabr ayında Bakıda Azərbaycanın Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın 11 böyük neft şirkəti arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının istifadə edilməsi barədə "Əsrin müqaviləsi" adlanan müqavilə imzalandı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xəttidən sonra Azərbaycanda və Qafqazda ən böyük layihə Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti dəmiryolu layihəsidir. == Tarixi == Bakı-Tbilisi-Ceyhan ilə əlaqədar ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri 1999-cu il noyabr ayının 18-də İstanbulda keçirilən Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) konfransında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstan Respublikası və Türkiyə Cümhuriyyətinin o zamankı Prezidentləri Eduard Şevardnadze və Süleyman Dəmirəlin iştirakı ilə "Xam Neftin Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəməri vasitəsilə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazilərindən nəql edilməsi" haqqında saziş imzalanmışdır. 2006-cı ilin iyun ayından istismara verilən BTC boru kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri Şirkəti (BTC Co) tərəfindən tikilib. BTC boru kəmərinin Azərbaycan və Gürcüstan ərazilərində yerləşən hissələrinin operatoru BTC Co.-nun səhmdarları adından BP, Türkiyədə yerləşən hissəsinin operatoru isə BOTAŞ International Limited (BIL) şirkətidir.

Magistral damarların transpozisiyası

Magistral damarların transpozisiyası, həmçinin böyük arteriyaların transpozisiyası qanı ürəkdən uzaqlaşdıran iki əsas arteriyanın — ağciyər arteriyası və aortanın yer dəyişdirdiyi anadangəlmə ürək qüsurudur.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft ixrac kəməri

Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xətti — Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən Azəri-Çıraq-Günəşli, Şahdəniz yataqlarından Türkiyənin Ceyhan limanına, oradan Aralıq dənizi vasitəsilə Avropa bazarlarına nəqli kəməri.Bundan əlavə, Türkmənistandan gələn xam neft də bu boru kəməri ilə nəql edilir və 2013-cü ilin oktyabr ayından etibarən Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri şirkəti (BTC Co) Qazaxıstanda hasil edilən Tengiz xam neftinin bir hissəsini də BTC boru kəməri vasitəsilə nəql etdirməyə başladı. Bütün Xəzər regionu üzrə strateji əhəmiyyətə malik olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəmərinin işə salınması üçün intensiv işlər həyata keçirilmişdir. BTC boru kəməri regionda hasil edilən getdikcə artan neft həcmini dünya bazarlarına nəql etməyə imkan verir, çoxşaxəli beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın inkişafını və bu sahədə Azərbaycanın uzun müddətli maraqlarını dəstəkləyir.Uzunluğu 1768 kilometr olan xəttin Azərbaycandan (443 km), Gürcüstandan (249 km) və Türkiyədən (1076 km) keçir. Boru xəttinin diametri Azərbaycan və Türkiyə daxilində 42 düym (106,68 santimetr), Gürcüstanda isə 46 düymdür (116,84 santimetr). Türkiyədə Ceyhan Dəniz Terminalına doğru son hissəsində boru xəttinin diametri azalaraq 34 düyməyə (86,36 santimetr) enir. 1994-cü ilin sentyabr ayında Bakıda Azərbaycanın Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın 11 böyük neft şirkəti arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının istifadə edilməsi barədə "Əsrin müqaviləsi" adlanan müqavilə imzalandı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xəttidən sonra Azərbaycanda və Qafqazda ən böyük layihə Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti dəmiryolu layihəsidir. == Tarixi == Bakı-Tbilisi-Ceyhan ilə əlaqədar ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri 1999-cu il noyabr ayının 18-də İstanbulda keçirilən Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) konfransında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstan Respublikası və Türkiyə Cümhuriyyətinin o zamankı Prezidentləri Eduard Şevardnadze və Süleyman Dəmirəlin iştirakı ilə "Xam Neftin Bakı-Tbilisi-Ceyhan Magistral İxrac Boru Kəməri vasitəsilə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazilərindən nəql edilməsi" haqqında saziş imzalanmışdır. 2006-cı ilin iyun ayından istismara verilən BTC boru kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri Şirkəti (BTC Co) tərəfindən tikilib. BTC boru kəmərinin Azərbaycan və Gürcüstan ərazilərində yerləşən hissələrinin operatoru BTC Co.-nun səhmdarları adından BP, Türkiyədə yerləşən hissəsinin operatoru isə BOTAŞ International Limited (BIL) şirkətidir.

Neft

Neft (əski akkad dilində "napatum", yəni iylənən, alovlanan deməkdir) — əsasən karbohidrogenlərin və digər üzvi birləşmələrin mürrəkkəb qarışığından ibarət spesifik iyi olan yanar maye. Karbohidrogenlərin qarışıqda çəki payı böyük intervalda dəyişir. Yüngül (xüsusi çəkisi aşağı və sıxlığı kiçik) neftlərdə 97%, ağır neftlər və bitumlarda isə bu rəqəm 50%-ə qədər azala bilər. Neftin tərkibindəki karbohidrogenlər başlıca olaraq alkanlar, tsikloalkanlar və müxtəlif aromatik karbohidrogenlərlə təmsil olunur. Bundan əlavə neftin tərkibində azot, oksigen, kükürdlü birləşmələr və çox cüzi miqdarda dəmir, nikel, mis və vanadium metallarına da rast gəlinir. O, Yer kürəsində ən mühüm təbii enerji ehtiyatlarından sayılır. Neft elektrik enerjisinin əldə edilməsi və nəqliyyat vasitələrində yanacaq kimi istifadə edilir. Bundan əlavə neft kimya sənayesində süni materialların və başqa məhsulların alınmasında istifadə edilir. Buna görə də, o həm də "Qara qızıl" adlanır. Neft-qaz sıralı karbohidrogen yataqlarına yerin min, 2 min metrdən 5–6 min metrə qədər dərinliklərində rast gəlinir.

Bozdoğan kəməri

Bozdoğan kəməri və ya Valensik su kəməri (türkcə Bozdoğan Kemeri, yunanca Άγωγός του ὔδατος, Agōgós tou hýdatos; mənası - "su kəməri") — Roma İmperatoru Valens tərəfindən 368-375-ci illərdə inşa etdirilib. Fərqli dövrlərdə Osmanlı sultanları tərəfindən də restovrasiya etdilib. Orta əsrlərdə şəhərin su ehtiyacını ödəyən ən vacib su kəmərindən biri olub.

Pas Kəməri

Pas Kəməri ABŞ-nin Şimal-Şərqi və Orta-Qərb bölgəsində təxminən 1980-ci ildən başlayaraq sənaye tənəzzülü ilə üzləşən bir bölgədir. ABŞ-nin istehsal sektoru ABŞ-nin ÜDM-ə nisbəti olaraq 1953-cü ildə zirvəyə çatdı və o vaxtdan bəri tənəzzülə uğradı. Şimal-şərq və Orta Qərb (Buffalo, Roçester, Çikaqo, Sinsinnati, Klivlend, Detroyt, İndianapolis, Cersi Siti, Kanzas Siti, Minneapolis-Saint Paul, Dulut, Minnesota, Miluoki, Nyuark, Pittsburq, Sent-Luis və Toledo kimi) gördü adətən 1950-ci ildən başlayaraq ABŞ siyahıyaalınmasının pik əhalisinin onda birindən daha çox ümumi əhalinin azalması müşahidə etməkdə davam edir. Təriflər fərqli olsa da, o, əsasən Böyük Göllər Meqapolisindən ibarətdir. Pas dedikdə, polad istehsalı, avtomobil istehsalı və kömür hasilatı kimi bir vaxtlar güclü sənaye sektorunun daralması nəticəsində sənayesizləşmə, iqtisadi tənəzzül, əhali itkisi və şəhərlərin çürüməsi nəzərdə tutulur. Termin 1980-ci illərdə ABŞ-də populyarlıq qazandı, o zamanlar genişlənən Günəş Kəməri ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Pas Kəməri Mərkəzi Nyu Yorkdan qərbə doğru Pensilvaniya, Ohayo, Qərbi Virciniya, Kentukki, İndiana, Miçiqan ştatının Aşağı yarımadası, İllinoys ştatının şimalı, Viskonsin şərqi və Minnesota ştatlarından keçir. Yeni İngiltərə də eyni dövrdə sənaye tənəzzülündən ağır zərbə aldı. 20-ci əsrin ortalarından bəri əvvəllər Amerikanın sənaye mərkəzi kimi tanınan bölgədə ağır sənaye tənəzzülə uğradı.

Taiheiyō kəməri

Taiheiyō kəməri (Yapon dilində: 太平洋ベルト Taiheiyō beruto; “Sakit okean kəməri”) Yaponiyada şimaldakı İbaraki prefekturasından cənubdakı Fukuoka prefekturasına qədər təxminən 1200 km uzunluğunda bir meqapoldur. Əhalisi 81 859 345 nəfərdir və ölkə əhalisinin 65% -ni təşkil edir. Bölgə ölkənin sənayesinin və iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir və 2007-ci ildə Yaponiya ÜDM-nin 81% -ni əhatə etmişdir.

Təhlükəsizlik kəməri

Təhlükəsizlik kəməri — avtomobillərin ayrılmaz detalı "Volvo PV 544" avtomobili tarixə kəmərin tətbiq olunduğu ilk avtomobil kimi düşüb. 1949-cu ildə bu avtomobildə quraşdırılan üç nöqtədən bərkidilən təhlükəsizlik kəməri iş prinsipinə görə indiki varislərindən seçilmir. Quruluş dəyişməz olaraq qalır, sadəcə olaraq son model təhlükəsizlik kəməri insanın bədəninə görə avtomatik tənzimlənir, sürücü və sərnişinlər rahat hərəkət edə bilirlər. Əvvəlki təhlükəsizlik kəmərləri isə bir vəziyyətdə qalırdı, hərəkət imkanı məhdud idi. Avtomobil sənayesinin tarixi 120 ili keçib. İlk 50 il ərzində heç bir avtomobil etibarlı qoruyucu vasitə ilə təmin olunmayıb. Statistika göstərir ki, bu müddət ərzində təhlükəsizlik kəmərləri tətbiq olunsaydı, bir milyondan çox insanı xilas etmək mümkün idi. Bəlkə də kəmər 120 il əvvəl istehsal olunsa, dünyanın demoqrafik vəziyyəti ayrı cür ola bilərdi. == Təyyarədən avtomobilə == Təhlükəsizlik kəmərini ixtira edən mühəndis Nils Bolin "Volvo" şirkətindən əvvəl aviasiya zavodunda çalışıb. Burada o, katapult oluna bilən oturacaqlar layihələndirib.

Bakı-Qazax magistral yolu

Azərbaycan Respublikasında Bakı şəhəri və Qazax rayonu arasında magistral yoldur.Qazaxdan sonra Gürcüstan,Qara dəniz boyu Türkiyə və Avropaya doğru uzanır.

Bakı–Qazax magistral yolu

Azərbaycan Respublikasında Bakı şəhəri və Qazax rayonu arasında magistral yoldur.Qazaxdan sonra Gürcüstan,Qara dəniz boyu Türkiyə və Avropaya doğru uzanır.

Naxçıvan-Sədərək magistral yolu

Naxçıvan-Sədərək magistral yolu — Azərbaycanı Türkiyə ilə birbaşa birləşdirən yeganə quru avtomobil yolu. == İnşa tarixindən == Naxçıvan-Sədərək magistralının tikintisinə 2008-ci ilin martında başlanmışdır. Yolun tikintisi 2010-cu ilə qədər mərhələli şəkildə aparılmış və 2010-cu ilin oktyabrından Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə istifadəyə verilmişdir. == Texniki göstəriciləri == Dördzolaqlı yolun ümumi uzunluğu 87 kilometr, eni 23 metr, asfalt qatının eni 17,2 metrdir. Böyük İpək yolunun bir hissəsi sayılan bu magistral muxtar respublikanın Kəngərli, Şərur və Sədərək rayonlarını birləşdirir.Azəravtoyolun rəsmi saytında verilən məlumata görə yolun indeksi M-7-dir.

Ağ neft

Kerosin və ya ağ neft — neftin qovulmasından alınan şəffaf neft məhsulu. Onun qaynama temperaturu 110 °C-dən 320 °C-ə qədər intervalda ola bilir. == Tərkib və xüsusiyyəti == Sıxlıq 0.78-0.85 g / cm³ (+20 °C-də), özlülük 1.2-4.5 mm² / s (+20 °C-də), parlama nöqtəsi + 28… + 72 °C, avtomatik yanma temperaturu 200-400 °C (asılı olaraq mühitin təzyiqi), yanma istiliyi təxminən 43 MJ / kq-dır. Doymuş alifatik karbohidrogenlər – 20-60 % Neftin kimyəvi tərkibindən və emal üsulundan asılı olaraq onun tərkibinə aşağıdakılar daxildir: doymuş alifatik karbohidrogenlər — 20—60 %, Naften karbohidrogenləri – 20-50 %, Bitsiklik aromatik karbohidrogenlər – 5-25 %; Doymamış karbohidrogenlər – 2 %-ə qədər.Kerosinin aşağıdakı növləri fərqləndirilir: aviasiya, lampa (əlavə olaraq qətranın, naften turşusunun və aromatik karbohidrogenlərin miqdarını azaltmaq üçün sulfat turşusu ilə təmizlənir), texniki, həlledici (əlavə olaraq aromatiksizləşdirilir). Xalq təbabəti aviasiya və lampa kerosinini istifadə edir. == Mənbə == === İstinadlar === === Ədəbiyyat === V.M.Abbasov və b. Təbiət kimyasının möcüzələri və ondan istifadə qaydaları. “Elm” nəşriyyatı, Bakı-2014. 266 səh.

Neft körfəzi

İran körfəzi həmçinin Fars körfəzi (fars. خليج فارس‎ - Xəlic-e Fars; ərəb. الخليج الفارسی‎ - əl-Xəlicül-Farsi, əl-Xəlic əl-Farsi) — İran və Ərəbistan yarımadası arasında körfəz. Hörmüz boğazı vasitəsilə Oman körfəzi, Ərəbistan dənizi və Hind okeanı ilə birləşir. 2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir. Fars Körfəzi İncili üçün Qeydiyyat Sertifikatında bu adın tanınması su orqanının adının belə bir şəkildə tanınmasını göstərdi. Beynəlxalq müqaviləyə əsasən bu razılaşmaya əsasən heç bir ölkə, hökumət və təşkilat Fars körfəzinə istinad etmək üçün başqa bir ad istifadə edə bilməz.Körfəzin sahilində yerləşən ölkələr Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Bəhreyn, Küveyt, İraq və İrandır. Dəclə və Fərat çaylarının qovuşması nəticəsində yaranan Şəttül-Ərəb çayı Fars körfəzinə tökülür. Hidroloji, hidrokimyəvi və digər xüsusiyyətlərinə görə Fars körfəzi dənizlərlə oxşardır. 2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir.

Neft platforması

Neft platforması (həmçinin neft platforması, dəniz platforması, neft hasilatı platforması və s. adlanır) — dəniz dibinin altındakı qaya birləşmələrində yerləşən neft və təbii qazı çıxarmaq və emal etmək üçün qurğuları olan böyük strukturdur. Bəzi hallarda platformanın okean döşəməsinə bağlanmasına ehtiyac olur, bu vəziyyətdə platforma süni bir ada kimi görünür. Bəzi hallarda isə platforma hərəkətli də ola bilər. Ümumiyyətlə, neft platformaları qitə sahanlığı daxilində inşa edilirlər, texnologiyanın irəliləməsiylə birlikdə qazma və istehsalı dərin sularda da edilə bilər. Tipik platformalarda otuz əsas mənbə olur və fərqli dərinliklərdəki rezervuarlara çatmaq üçün şaquli sondaja icazə verilir və platformadan 8 km uzaqlıqdan nəzarət edilir. Bir çox platformada quyular kabellər köməyi ilə uzaqdan idarə edilə bilər, bu tək bir quyu üçün və ya fərqli mərkəz bir çox quyu üçün etibarlıdır. == Platforma növləri == Böyük göl və dəniz əsaslı neft platformaları və neft qüllələri (təchizatları) dünyada ki ən böyük insan yapılarılarıdır. Bir neçə müxtəlif tip platforma və qala: Sabit platformalar (Fixed Platforms) Sabit qüllələr (compliant Towers) Yarı batırılmış platformalar (Semi-submersible Platforms) Qaldırımlı platformalar (Jack-up Platforms) Qazma gəmisi (Drillships) Hərəkətli istehsal sistemi (Floating production systems) Tellə sabitlənən platformalar (Tension-leg Platforms) Dirəkli platformalar (Spar Platforms) == Ən yüksək neft platformaları == Petronius Platforması, 610 metr Baldpate Platforması, 579,1 metr Bullwinkle Platforması, 529,1 metr Troll A platforması, 472 metr Gullfaks C, 380 metr == Xarici keçidlər == Oil Rig Disposal (pdf) — Post note issued by the UK Parliamentary Office of Science and Technology.

Magistral neft kəməri

Присоединяйся к Obastan.